Przekazujemy Państwu bogatą relację z tego spotkania przygotowaną przez jednego z uczestników:

Pracownik akademicki wobec studentów chorujących psychicznie

Jak zachować się wobec studenta chorującego psychicznie? Czy taki student może być agresywny? Czy obniżać wymagania w stosunku do takich osób? Czy rodzice studenta cierpiącego na chorobę psychiczną mają prawo w jego imieniu negocjować warunki zaliczenia poszczególnych przedmiotów? Gdzie skierować studenta z problemami psychicznymi? Czy ludzie chorzy psychicznie w ogóle mogą ukończyć studia? Poszukiwanie odpowiedzi m.in. na tego typu pytania kierowało pracownikami naukowymi UEK, którzy wzięli udział w drugiej edycji szkolenia „Uczelnia wobec studentów chorujących psychicznie”. Szkolenie zostało zorganizowane w dn. 12. czerwca br. przez Biuro ds. Osób Niepełnosprawnych (BON) oraz Międzyuczelniane Centrum Wsparcia Psychologicznego (MCWP). Prowadzącymi szkolenie byli mgr Anna Liberadzka, psycholożka działająca w stowarzyszeniu „Otwórzcie Drzwi”, które zrzesza osoby po kryzysach psychicznych oraz dr Hubert Kaszyński, socjolog, pracownik socjalny, od 20 lat związany zawodowo i społecznie z osobami chorującymi psychicznie, całość koordynowała mgr Maria Augustyniak, psycholożka, koordynator MCWP.

Trzygodzinne szkolenie zostało podzielone na dwie części, pierwsza z nich obejmowała charakterystykę studenta chorującego psychicznie. O chorobie psychicznej studenta mogą np. świadczyć konfabulacje, dziwaczne wypowiedzi, wycofanie społeczne, zaniedbania w zakresie higieny osobistej, zachowania agresywne, przeżywanie takich emocji jak panika, brak motywacji, częste wahania nastrojów, samotność, bezsilność, niska samoocena, poczucie braku łączności z rzeczywistością, także urojenia, dziwne przekonania, nie branie pod uwagę opinii innych ludzi, słyszenie „głosów”, halucynacje wzrokowe, bycie wyczerpanym, dokuczliwa bezsenność.

Druga część szkolenia dotyczyła tego, w jaki sposób pracownicy naukowi mogą pomóc studentom chorującym psychicznie. Pani Anna Liberadzka, bazując na własnych doświadczeniach osoby, która w trakcie studiów psychologicznych musiała zmagać się z własną chorobą psychiczną, przedstawiła rekomendacje dotyczące pożądanych zachowań nauczycieli akademickich wobec studentów chorujących psychicznie. Kiedy nauczyciel akademicki zauważy sygnały mogące świadczyć o chorobie psychicznej należy unikać: bagatelizowania tych sygnałów, uciekania od odpowiedzialności, działań podejmowanych bez wiedzy i zgody chorującego studenta. Szczególnie podkreślano konieczność unikania wszelkich dwuznaczności w wypowiedziach nauczycieli akademickich, które mogłyby prowadzić do eskalacji niepożądanych myśli, emocji czy zachowań studenta. Kiedy u studenta zaczyna się choroba psychiczna ważne jest by nauczyciel akademicki był wrażliwy na potencjalny problem, uważnie słuchał studenta (także tego co mówione jest „między wierszami”), zadeklarował gotowość pomocy, skierował studenta do specjalisty (w przypadku UEK warto zacząć od skierowania studenta do BON), okazał troskę i zainteresowanie, przekazywał komunikaty jednoznaczne emocjonalnie. Aby pomóc studentowi w zdrowieniu nie należy: ujawniać pozostałym studentom informacji o fakcie chorowania, stosować „taryfy ulgowej” przy ocenie osiągnięć studenta, podejmować zachowań podtrzymujących piętno osoby chorej psychicznie, odbierać wiary i nadziei na pomyślne ukończenie studiów. Skuteczna pomoc nauczyciela akademickiego w zdrowieniu osoby chorej psychicznie obejmuje okazywanie życzliwości i wyrozumiałości ale nie pobłażania, doradzanie kontaktu ze specjalistami, studenckimi kołami samopomocy itp., niepodejmowanie żadnych działań bez wiedzy i zgody studenta. W ramach drugiej części szkolenia wyświetlono również film zawierający wypowiedzi osób, które cierpiały na chorobę psychiczną.

Szczególnie intensywna dyskusja rozwinęła się wokół problemu pomagania studentom chorującym psychicznie. Obawy pracowników naukowych wzbudzała możliwość agresywnych zachowań takich studentów. Dr Hubert Kaszyński zwrócił uwagę, że nieodpowiednie, agresywne zachowania zawsze powinny spotkać się z naszą dezaprobatą bez względu na to, czy są podejmowane przez ludzi zdrowych czy chorujących psychicznie. Podkreślano również konieczność podmiotowego traktowania studentów z problemami psychicznymi, niedopuszczalne jest np. by indywidualne warunki zaliczenia danego przedmiotu uzgadniać z rodzicami studenta zamiast z nim samym, nie powinno się również zaniżać wymagań stawianych takim studentom, lecz raczej dążyć do wspólnego ustalenia takich warunków zaliczenia, które będą ograniczały stres studenta i umożliwią wykorzystanie jego mocniejszych stron; np. może to być zamiana formy ustnej na pisemną (lub odwrotnie), rozłożenia zaliczenia na dwie części itp. Rozmowa z Panią Anną Liberadzką uświadomiła zebranym, że osoby chorujące psychicznie, tak samo jak pozostali studenci, mają swoje ambicje i obniżanie wymagań nie wpływa korzystnie na ich zdrowienie, lecz wprost przeciwnie, może prowadzić do obniżenia ich samooceny i wiary we własne możliwości, nie tylko w aspekcie nauki, ale całego obrazu siebie. Stosowanie „taryfy ulgowej” nie jest ani potrzebne, ani korzystne wychowawczo. Pani Anna akcentowała, że chorujący studenci potrzebują przede wszystkim życzliwości i zrozumienia, do tego, aby odnaleźć w sobie siłę do poradzenia sobie z wymaganiami edukacyjnymi.

Czy w trakcie trzygodzinnego szkolenia można uzyskać odpowiedź na większość pytań związanych problemami studentów chorujących psychicznie? Z pewnością nie, dlatego uważam, że warto by spotkania były kontynuowane. Możliwość spotkania i rozmowy z osobami chorującymi psychicznie pozwala przezwyciężyć wiele mitów i krzywdzących stereotypów. Życiowe świadectwa osób, które zapadły na chorobę psychiczną w trakcie studiów i mogą podzielić się swoim doświadczeniem na temat tego, jakie postawy pracowników akademickich okazały się pomocne, a jakie przeszkadzały w przezwyciężaniu choroby uważam za jedne z najbardziej wartościowych elementów tego szkolenia. Nadal pozostaję pod wrażeniem szczerości i odwagi, z jaką te doświadczenia były przez osoby chorujące odkrywane. Z drugiej strony, gotowość uczestników szkolenia do udziału w dyskusjach, potrzeba zadawania pytań, chęć dzielenia się doświadczeniami i trudnościami pojawiającymi się podczas pracy dydaktycznej ukazały jak ważna i angażująca jest dla nauczycieli akademickich podjęta problematyka. Mam wrażenie, że większość obecnych odczuwała pewien niedosyt, zwłaszcza jeśli chodzi o rozmowę o problemach, jakie pojawiają się podczas naszej pracy w kontakcie ze studentami i wątpliwościach, co do tego, jak na nie reagować. Jednak nawet tak krótkie spotkania pozwalają przełamać pewne tabu, jakim owiana jest choroba psychiczna, skłonić do zainteresowania, uwagi i empatii w przypadku natknięcia się na „nietypowe” zachowania studentów. Mam nadzieję, że poprzez takie spotkania zwiększają się szanse na to, że studenci borykający się z chorobami psychicznymi odnajdą swoje miejsce w społeczności naszej uczelni, otrzymają sprzyjające ich rozwojowi i zdrowieniu warunki, odważą się „wyjść z cienia”. Aby było to możliwe potrzeba jeszcze wiele pracy, jednak pojawienie się tego rodzaju szkoleń napawa optymizmem, że pożądany proces już się rozpoczął.

dr Tomasz Kwarciński

Katedra Filozofii UEK